Vücudun dışından görülebilen ya da derin palpasyon ile belirlenebilen veya vücut boşluklarında radyolojik veya ultrasonoğrafik muayeneler ile endirekt olarak belirlenen ve patolojik olarak oluştuğu kabul edilen bazı şişkinliklerin içeriğinin karakterini öğrenmek, mikrobiyolojik kültür yaptırmak, gerekir ise oluşmuş olan içeriği tamamen dışarıya drene etmek amacı ile de diagnostik punksiyon yapılabilir.
Vücut dışında belirlenebilen şişkinliklerin diagnostik punksiyonu için gerekli traş ve dezenfeksiyonu yapılır. Punksiyon yapılırken bölgenin anatomik yapısı dikkate alınmalı, önemli damar ve sinirlere zarar verilmemelidir. Şişkinliklere yapılacak punksiyon sırasında genellikle sedasyon ya da lokal anesteziye ihtiyaç duyulmayabilir. Punksiyon, aseptik şartlarda gerçekleştirilmelidir. Genellikle şişkinliğin en yumuşak yerinden punksiyon gerçekleştirilir. İçeriğin daha kolay boşaltılması için şişkinliğin alt bölümünden punksiyon yapılması tercih edilir.
Punksiyon işleminde şişkinliğin büyüklüğü, yüzeysel ya da derinde yer alıp almadığı, üzerindeki derinin kalınlığı, çevre dokuların yangılı olup olmadığı, kronik yangıya bağlı çevre dokularda oluşan sertlik (induration) ve içeriğin tahmini kıvamı dikkate alınarak basit bir enjektör iğnesinden trokara kadar değişebilen punksiyon iğneleri kullanılır. Gerekir ise punksiyon işlemi bistüri ile de gerçekleştirilir.
Punksiyon ile dışarıya alınan ya da aspire edilen içeriğe göre teşhis yapılır. İçerik kan ise hematom, kan ile karışık yağlı serum isekolleksiyo sero sanguineum, irin ise abse, kokuşmuş, kanlı ve köpüklü sıvı ise gazlı gangren, sadece kokusuz gaz ise anfizem, sulu ya da peltemsi bir içerik ise kist olarak tanımlanır.