Evcil ve yabani hayvanların dış hastalıklar yönünden muayenesi; hasta hayvan hakkında hayvan sahibi ya da bakıcısından hastalıkla ilgili bilgilerin alındığı hastanın özgeçmişi (anamnez) ile başlar. Aynı zamanda hasta hayvanın dış görünüş (Signalement-Eşkâl) ve sağlık durumu ile ilgili normal ve normal olmayan tavırları (Habitus)’nın izlenmesi muayenin ilk basamağını oluşturur.
Hayvan sahibi tarafından şikayet edilen hastalıkla ilgili özel sistemik muayeneden önce, anamnez, hastanın eşkali ve habitusu muayene yapan veteriner hekime hastalıkla ilgili önemli ön bilgiler verir. Bu bilgiler veteriner hekimin hastalığı tanımasında önemli ipuçları sağlar. Hasta hayvanın muayenesini yapan veteriner hekim hayvandaki yapısal (anatomik) ve görevsel (fizyolojik) bozuklukları tespit edebilmesi için sistemik bir muayene yapmalıdır. Sistemik muayeneyi yapan veteriner hekim sağlıklı hayvanda sistemi oluşturan organ veya dokuların anatomik yapılarını ve sistemlerin nasıl çalıştığını (fizyolojisini) çok iyi bilmesi gerekir. Aksi takdirde yapacağı muayenede neyin normal neyin anormal olduğunu anlayamaz.
Veteriner hekim hiçbir zaman hasta hayvanı görmeden hayvan sahibinin bilgileri doğrultusunda hastalıkla ilgili bir kanaata varmamalı ve tedavi uygulamamalıdır.
Hasta hayvanı muayene eden veteriner hekim muayeneye başlarken başarılı olacağına inanmalıdır. Anemnez alırken bir taraftan hangi muayene yöntemlerini uygulayacağına karar vermeli, bununla zaman kaybetmemelidir. İhtiyaç durumunda hastalıkla ilgili bilgilerini yenilemeli ve uygulayacağı tedavi seçeneklerini tam belirlemek için konuyla ilgili kaynaklara başvurmaktan çekinmemelidir. Veteriner hekim kendi bilgi ve deneyimini aşan hastalıklarda konunun uzmanı ya da uzmanları ile temas kurmalı ya da hasta hayvanı uzmanına göndermelidir.
Hayvanların bütün sistemleri muayene edilmelidir. Hasta hayvanı muayene eden veteriner hekim pek çok muayene yöntemlerine başvurur. Bu muayene yöntemleri; asıl muayene yöntemleri ve yardımcı muayene yöntemleridir.
Asıl muayene yöntemlerinde veteriner hekim görme, işitme, koklama ve dokunma gibi duyularını kullanır. Bunlar:
· Görerek muayene (İnspeksiyon)
· El ile muayene (Palpasyon)
· Vurarak muayene (Perküsyon)
· Dinleyerek muayene (Oskultasyon)
· Kokunun değerlendirilmesi ile muayene
· Ölçme ile muayene
· Vücut ısısının değerlendirilmesi
· Sondalama ile muayenelerdir.
Yardımcı muayene yöntemleri ise, asıl muayene yöntemleri ile tanının tam konulamadığı durumlarda, özel muayene yöntemlerinden yararlanılarak kesin tanıya yardımcı olan muayene yöntemleridir. Bunlar:
· Görüntüleme ile muayene;
– Radyolojik muayene (direkt- endirekt)
– Ultrasonografik muayene
– Endoskopik muayene
– Tomogrofik muayene
– Manyetik Rezonans Görüntüleme (EMAR)
· Histopatolojik muayene
· Mikrobiyolojik muayene
· Biyokimyasal muayene
· Parazitolojik muayene
· Fizyolojik muayenelerdir.
Asıl ve yardımcı muayeneler ile kesin tanı konulamadığı bazı durumlarda tanı için bazı operasyonlar yapılırki; bunlara “Diagnostik operasyonlar” adı verilir. Bunlar:
– Diagnostik enjeksiyonlar,
– Diagnostik punksiyonlar
– Diagnostik laparotomi (celiotomie) lerdir.
